Spelenderwijs

Evean Inzicht, december 2007

Het was een troosteloze woensdagmiddag in november. Buiten was het donker en druilerig herfstweer. In de helverlichte ziekenhuiskamer gaf de neuroloog antwoord op vragen. Over de toestand van onze moeder na een zwaar herseninfarct. Staccato antwoorden.

‘Slagveld. Rechter hersenhelft vrijwel geheel weg. Geen kans op herstel.’

‘Muziek?’ vroeg mijn broer ineens. ‘Kan ik haar prikkelen met muziek?’

De neuroloog schudde zijn hoofd: ‘Natuurlijk, maar weinig kans dat ze daar nog notie van heeft. Het mediagebied in de hersenen is verwoest.’

De volgende dag bezochten we onze moeder. Ze hing verlamd en versuft in haar rolstoel. Ze sprak niet en reageerde amper. We zetten haar een koptelefoon op met een lied waarin ze zelf de sopraanpartij zong. En toen gebeurde het. Alsof ze werd opgetild door haar eigen stem uit een ver verleden. Ze richtte zich op, haar hoofd kwam omhoog en de rechterhand ging ritmisch de maat slaan. Zacht maar onmiskenbaar helder begon ze mee te zingen. Terwijl haar hand de maat streelde, als een dirigent die in trance is. Niet veel later kwam de neuroloog binnen. Hij keek en keek opnieuw en ik zag de verbazing in zijn ogen.

‘Het moet niet gekker worden,’ zei hij lachend.

En gekker werd het. Want mijn broer nam regelmatig zijn gitaar mee en ging dan liedjes zingen met onze moeder. En steevast kwam ze bij het tokkelen van zijn melodietjes en zijn uitnodigende gezang tot leven. Ze veerde op en leefde op. Tot vlak voor haar dood maakte hij muziek met haar. 

Hoe deed hij dat? Het is zijn werk. Ortho-agogisch muziekbegeleider heet dat met een duur woord. Via muzikale improvisaties communiceert hij met mensen met een verstandelijke beperking of hersenbeschadiging; van autistische kinderen tot dementerenden. Je moet het zien gebeuren om te weten wat het is. Zo heb ik hem ooit met zijn improvisaties zien werken met een zwaar autistische meisje. Het meisje lag op de bank, onbenaderbaar, opgesloten in haar eigen wereld. Toen mijn broer haar met eenvoudige melodieën prikkelde en uitnodigde mee te doen, danste ze even later met hem door de kamer.

Spelenderwijs, zo noemt hij zijn methode. En dat is precies wat er gebeurt: spelenderwijs ontstaat er contact via samenspel met muziek. Zo blijkt maar weer: muziek beroert en raakt plekken in het hoofd en hart waar een andere taal nauwelijks aankomt.